Ẩn họa phía sau những ly trà sữa ngọt ngào
“Cho em một trà sữa trân châu sữa tươi, nhiều topping nhé, ít ngọt thôi!” – một nữ sinh lớp 11 của một trường THPT ở Cầu Giấy (Hà Nội) nhanh nhẹn gọi đồ. Chỉ chưa đầy một phút, cốc trà sữa đầy ú ụ topping được đậy nắp, cắm ống hút, trao tận tay với giá 15.000 đồng.
“Bình thường, ngày nào em cũng uống một cốc. Cốc nhỏ thôi, lại ít đường nên không sợ béo!”, nữ sinh này trả lời phóng viên khi được hỏi có thường xuyên uống trà sữa hay không? Và khi được hỏi thêm, em có biết nguồn gốc nguyên liệu của cốc trà sữa này thì em lắc đầu: “Em không biết rõ lắm, chỉ thấy bảo quán tự nấu, bao nhiêu bạn uống như em chắc cũng không sao!”.
Tại khu vực quanh các trường học ở Hà Nội như Cầu Giấy, Thanh Xuân, Phương Mai, Tây Hồ... hay các khu chợ sinh viên như Phùng Khoang, Chợ Nhà Xanh, Chợ Dịch Vọng, Nghĩa Tân,... các quán trà sữa mọc lên san sát. Có thể chỉ là một cửa hàng nhỏ, hoặc có khi là một chiếc xe đẩy, chỉ cần vài bình trà, sữa cùng những khay trân châu đen bóng và “thạch nhà làm” xanh đỏ bắt mắt đặt trong thùng đá và tất cả đều không có thương hiệu, người bán có thể “sản xuất” hàng trăm cốc trà sữa mỗi ngày.
Với những đồ uống có gọi tên hết sức mĩ miều (Trà sữa Oreo Cake Cream, Trà xoài kem cheese, Trà sữa khoai môn, Trà sữa matcha đậu đỏ, Trà sữa Oreo Chocolate Cream, Trà sữa Pudding đậu đỏ, Trà sữa Earl Grey, Trà sữa Caramel, Lục trà sữa, Trà sữa cheese milk foam...) ít ai biết rằng, phía sau mức giá rẻ (chỉ từ 10.000 – 20.000 đồng/cốc, rẻ bằng 1/3, thậm chí 1/5 so với các thương hiệu lớn) là chuỗi nguyên liệu rẻ tiền, mất vệ sinh.
Những ly trà sữa đường phố ngọt mát nhưng tiềm ẩn nguy cơ không đảm bảo vệ sinh ATTP.
Theo khảo sát của phóng viên, trà sữa đường phố thường có giá thành rẻ hơn so với các thương hiệu trà sữa lớn và rất tiện lợi để mua sắm, phù hợp với thói quen tiêu dùng của nhiều người, đặc biệt là học sinh, sinh viên. Tuy nhiên, lại tiềm ẩn nhiều vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm do nguyên liệu (trân châu, bột trà, siro, hương liệu) có thể không có nhãn mác, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không được kiểm soát chất lượng. Bên cạnh đó, việc sử dụng phụ gia thực phẩm không rõ nguồn gốc, sang chiết không đúng quy định cũng là mối lo ngại lớn. Chưa kể, điều kiện bảo quản và chế biến không đảm bảo; nguồn nước chế biến và vệ sinh trang thiết bị không đạt tiêu chuẩn...
Liên quan đến nguồn nguyên liệu làm trà sữa, cách đây chưa lâu, Đội Quản lý Thị trường số 1 - Chi cục Quản lý thị trường thành phố Hà Nội phối hợp với Đội 6 - Phòng Cảnh sát Môi trường, Công an thành phố Hà Nội bất ngờ kiểm tra một cơ sở kinh doanh tại quận Hà Đông, Hà Nội. Tại thời điểm kiểm tra, lực lượng chức năng đã phát hiện 1 kho nguyên liệu dùng để pha chế trà sữa, khoảng hơn 1 tấn gồm bột trà, bột sữa. Chủ của cơ sở này không xuất trình được các giấy tờ, hóa đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ của số nguyên liệu.
Cũng trên địa bàn Hà Nội, lực lượng chức năng và quận Thanh Xuân từng phát hiện một kho chứa nguyên liệu trà sữa không rõ nguồn gốc, trong đó có hàng chục thùng bột kem béo, bột trà pha sẵn có nhãn mác Trung Quốc, không có giấy kiểm định. Chủ cơ sở khai nhận: “Mỗi ngày nhập cho hàng chục quán trà sữa vỉa hè quanh khu vực các trường học”.
Cần tỉnh táo trước những ly trà sữa giá rẻ
Việc tiêu thụ trà sữa đường phố không đảm bảo ATVSTP có thể gây ra các bệnh lý về đường tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy, thậm chí ngộ độc thực phẩm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài như tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, huyết áp, tim mạch, tổn thương gan thận, mất ngủ, nổi mụn... Nguy cơ ngộ độc trà sữa đã được cảnh báo trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhưng thực tế là giới trẻ vẫn “nghiện” trà sữa vỉa hè và những sự việc đáng tiếc đã xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước.
Cách đây chưa lâu, dư luận chưa hết xôn xao về vụ việc 21 cháu học sinh tại một trường THCS ở TP Pleiku (tỉnh Gia Lai) bị đau bụng, buồn nôn, chóng mặt, nghi bị ngộ độc do uống trà sữa của một cơ sở trên địa bàn. Ngay sau đó, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã vào cuộc điều tra, xử lý và đề nghị Sở Y tế tỉnh Gia Lai tạm đình chỉ hoạt động của cơ sở cung cấp thực phẩm gây ngộ độc. Đồng thời, điều tra, truy xuất nguồn gốc thực phẩm để xác định rõ nguồn cung cấp nguyên liệu, thực phẩm cho cơ sở chế biến này.
Trước đó, UBND TP Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) cho biết đã xử phạt chủ cơ sở kinh doanh trà sữa 25 triệu đồng do liên quan đến vụ việc 17 học sinh nhập viện do nghi ngộ độc sau khi uống trà sữa của quán. Ngoài ra, đã có không ít vụ việc ngộ độc trà sửa tương tự xảy ra rải rác khắp cả nước.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trà sữa là một món đồ uống có nguồn gốc từ Đài Loan từ những năm 1980. Ngày nay, thành phần của trà sữa không còn được bổ sung thêm nhiều loại đồ đi kèm (thường được gọi là topping) sẽ có nguy cơ mất ATVSTP vì được sử dụng nhiều hương liệu và phụ gia thực phẩm... Vì lợi nhuận, không ít tiệm trà sữa trân châu đã không dùng bột trà tự nhiên mà chế từ bột màu. Khi uống sẽ không khác với trà tự nhiên nhưng thực tế nó được chế tạo từ các chất tổng hợp hoá học. Nếu thêm các chất phụ gia vượt ngưỡng hoặc uống quá nhiều sẽ là gánh nặng cho gan, thận. Ngoài ra, còn có nguy cơ ngộ độc thực phẩm nếu các thành phần, nguyên liệu không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng...
TS.BS Nguyễn Trọng Hưng, Trưởng khoa Khám Tư vấn Dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, tại nước ta chưa có thống kê chính thức số người có các vấn đề về sức khỏe do trà sữa. Tuy nhiên, ông đã gặp nhiều trường hợp người trẻ bị đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, béo phì. Trong đó, điểm chung là họ thường ăn nhiều thức ăn nhanh, có cả trà sữa. Có những trẻ mới 11-12 tuổi mà cân nặng lên tới 90-100kg hoặc trẻ mới 9 tuổi đã bị mỡ máu. Bên cạnh những nguy cơ năng lượng dư thừa, trà sữa đường phố cũng tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe nếu các thành phần trong loại đồ uống này không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Giải thích vì sao giới trẻ, vốn là thế hệ có điều kiện tiếp cận thông tin tốt hơn, vẫn dễ dàng bỏ qua những nguy cơ khi thường xuyên sử dụng trà sữa đường phố đến vậy? TS Nguyễn Thị Lâm – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết: “Vị ngọt béo ngậy, cảm giác mát lạnh kích thích vị giác trong khi giá thành rẻ, cùng với thói quen tụ tập bạn bè là lý do khiến trà sữa đường phố trở thành món đồ uống quen thuộc của giới trẻ. Tuy nhiên, nhiều loại trà sữa đường phố có hàm lượng đường và năng lượng cao, dễ gây béo phì, tiểu đường, nhất là khi tiêu thụ thường xuyên”.
Trước những thông tin về mối nguy hại của trà sữa giá rẻ, các bạn trẻ đã dần có những thay đổi tích cực. Nhiều bạn trẻ bắt đầu ưu tiên trà sữa thương hiệu có chứng nhận VSATTP dù giá cao hơn. Một số bạn sinh viên ở Hà Nội còn lập nhóm “Review trà sữa sạch”, chuyên chia sẻ những địa chỉ uy tín, cảnh báo những quán bán hàng không đảm bảo. Tuy nhiên, giữa “ma trận trà sữa vỉa hè” giá rẻ, sự lựa chọn vẫn nằm ở chính mỗi người tiêu dùng. Mỗi cốc trà sữa chỉ ngọt ngào khi bạn biết rõ mình đang uống gì. Đừng để vị ngọt tạm thời đánh đổi bằng nỗi lo sức khỏe lâu dài.
Thực trạng trà sữa nói riêng, đồ uống vỉa hè không kiểm soát được chất lượng nói chung mới là vấn đề đáng lo ngại tới sức khỏe người tiêu dùng, lượng đường trong các loại đồ uống này không được kiểm soát. Thiết nghĩ cần có giải pháp quản lý các loại trà sữa, đồ uống vỉa hè để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và đảm bảo sự công bằng trên thị trường đồ uống nói chung. Đây là một trong những nguyên nhân khiến các doanh nghiệp làm ăn chân chính thêm khó khăn vì chịu nhiều tác động bởi các chính sách, trong khi đó trà sữa, đồ uống vỉa hè thì “thả nổi” không quản lý được an toàn thực phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Khang Vũ