Được mệnh danh là “thiên cổ đệ nhất trà”, nhờ sự cầu kỳ trong cách chế biến, Trà Sen Tây Hồ, Hà Nội mang hương vị thanh tao như hội tụ tinh khí của đất trời Thăng Long với hơn ngàn năm văn hiến để trở thành thức uống yêu thích của mọi du khách khi đến Hà Nội.
Vào độ cuối tháng 5 đến cuối tháng 7, khi nắng hè đã bắt đầu rực rỡ cũng là lúc các đầm sen xung quanh Hồ Tây đua nở! Khi ấy, trên làn nước trong xanh sẽ bắt đầu bung lên những chiếc lá sen xanh biếc, nằm trong lòng mỗi chiếc lá sen to cỡ chiếc nón lá để ngửa là những bông sen trắng, sen hồng hé nở bên cạnh những búp sen xanh tươi mởn. Đây cũng là thời điểm không gian nhiều khu vực ở hồ Tây ngan ngát tỏa hương sen đầy quyến rũ.
Không giống như sen ở mọi nơi trên khắp đất nước, Tây Hồ nổi tiếng với sen Bách Diệp là loài hoa cánh kép và là nguồn gien quý hiếm đã trở thành đặc sản của nơi đây. Sen Bách Diệp gồm một lớp cánh lớn và nhiều lớp cánh nhỏ. Mỗi bông sen ở Hồ Tây có trung bình khoảng trên 100 cánh và khoảng 400 nhụy. Hoa nở ra căng hết cỡ cũng không nhìn thấy đài do cánh và nhụy hoa dày che lấp. Bông sen nở căng xòe to bằng hai bàn tay người lớn vô cùng đẹp mắt kèm theo hương thơm nồng nàn, quyến rũ có thể níu chân bất kỳ du khách nào đến đây.
Đến với Hồ Tây dịp này, du khách không chỉ được đắm chìm trong vẻ đẹp nao lòng của những đầm sen ngát hương chỉ có một mùa trong năm ở Hà Nội. Nếu đi vào sáng sớm, du khách có thể được trải nghiệm cùng hái sen với nhà đầm, hoặc sẽ được chứng kiến một nghề truyền thống đặc sắc của người Hà Thành là làm trà sen. Cũng bởi sen Hồ Tây vô cùng ngọt ngào, đậm hương mà trà sen Tây Hồ cũng mang phong vị rất riêng, trở thành một nét ẩm thực độc đáo chốn Hà Thành.
Theo anh Minh Thắng, một chủ đầm ở Quảng An, Tây Hồ cho biết, mỗi sáng hàng ngày các hộ trồng sen ở đây đều chỉ thu hái hoa một lần. Tất cả hoa sen Tây Hồ không có bán nhiều ra ngoài thị trường bởi mỗi mùa sen, nhiều doanh nghiệp và hộ gia đình sản xuất trà sen đều đã đến đặt hàng mua tất cả hoa sen tại đây. Bên cạnh hoa sen, những chiếc lá sen già và bánh tẻ cũng được nhà đầm ngắt bán lá để phục vụ cho gói cốm, xôi, hoặc làm trà lá sen.
Nói về bí quyết để tạo ra những tách trà sen mang hương vị đặc biệt của người Quảng An, anh Thắng chia sẻ, có 2 cách để làm trà sen gồm Trà sen truyền thống và Trà sen ướp sổi, dù làm theo cách nào thì cũng cần 2 nguyên liệu chính là sen Bách Diệp ở Hồ Tây cùng loại trà thơm ngon hảo hạng đến từ những vùng chè nổi tiếng như chè Tân Cương (Thái Nguyên), chè Shan Tuyết (Hà Giang),…
Với cách làm trà sen truyền thống yêu cầu các công đoạn tương đối cầu kỳ và diễn ra từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 9. Người làm trà sẽ tỉ mỉ tách rời cánh hoa, nhụy hoa và những hạt trắng gọi là “gạo sen” ra khỏi nhụy sen để đem ướp với trà. Từng lớp trà và gạo sen được xếp xen kẽ nhau, sau cùng phủ lên trên một lớp giấy. Để mẻ trà có hương sen đủ thơm cần trải qua thời gian 21 ngày với 7 lần vào hương và 7 lần sấy. Còn cách làm Trà sen ướp sổi thì đơn giản hơn bằng cách khi những bông sen Tây Hồ vừa hé nụ còn đẫm sương đêm sẽ được những nghệ nhân khéo léo đưa những ấm trà (từ 15g - 20g) vào trong lòng bông hoa đang hé nụ rồi bọc lá sen vào bông hoa, dùng lạt buộc lại ở cuống hoa và đem cắm vào bình trong một khoảng thời gian ngắn là có thể cho vào bảo quản trong ngăn đá tủ lạnh dùng dần.
Cả với hai cách ướp trà này, sau một thời gian được ủ, ướp lên đủ hương, lúc này, hương thơm của Sen quyện vào từng búp trà, khiến trà khi pha có hương thơm ngọt ngào, thanh mát, khi uống có vị chát dịu và hậu ngọt sâu khiến cho người thưởng thức lưu luyến và nhớ mãi…
Để cảm nhận được đầy đủ tinh túy hương vị của trà sen Tây Hồ, còn đòi hỏi người thưởng thức phải tìm hiểu trước về nghệ thuật thưởng trà. Ông cha ta luôn có câu: “Nhất thủy, nhị trà, tam pha, tứ ấm, ngũ quần anh” để nói về những yếu tố quan trọng giúp hương vị trà thơm ngon hơn bao giờ hết.
Trà ướp hoa sen Tây Hồ nhất định phải được pha trong ấm bằng đất nung truyền thống để đảm bảo giữ trọn hương vị. Sau khi tráng nóng ấm bằng nước sôi, người pha sẽ lấy trà ra để riêng vào khay tre chuyên dụng. Tiếp đó, trà được gạt vào ấm và ủ trong khoảng 3 phút để đánh thức hương thơm của trà. Nước dùng để pha trà cần được đun sôi và duy trì ở mức 85 độ C, sau đó sẽ rót từ từ vào trong ấm. Từ 30 đến 60 giây là thời gian lý tưởng để hãm trà sen. Khi cảm nhận trà đã “chín”, trà sẽ được rót ra chén tống, rồi rót ra chén nhỏ (chén quân) rồi mới thưởng thức.
Nhờ sự kết hợp, chắt lọc từ những gì tinh túy nhất của thiên nhiên, với sự cầu kỳ trong cách chế biến cũng như cách thưởng thức, mà Trà sen Tây Hồ được mệnh danh "Thiên cổ đệ nhất trà" và được biết đến như một quốc ẩm của dân tộc.
Hiếu Ninh