Tôi trở lại thăm Quảng Trị sau gần 4 năm nhưng đây là lần đầu tôi nghỉ lại thành phố Đông Hà. Miền đất chịu nhiều đau thương, bao đời phải gánh chịu chiến tranh khốc liệt mà lần nào đến đây tôi cũng rơi nước mắt.
Tôi lặng người trước Thành cổ Quảng Trị, dòng sông Thạch Hãn. Tôi xót xa bên cầu Hiền Lương. Tôi quặn đau trước bạt ngàn bia mộ liệt sĩ ở nghĩa trang Trường Sơn..."Mỗi bước chân đi nước mắt nhắc hồn người"...
Nhưng lần trở về mảnh đất linh thiêng này, tôi có thêm niềm vui về một Quảng Trị đang khởi sắc. Quảng Trị với khát vọng hoà bình bay cao, bay xa! Cảng nước sâu, sân bay... đang được xây dựng. Giao thông kết nối hành lang Đông - Tây sẽ được mở rộng. Những khu đô thị mới đẹp đẽ mọc lên. Tiềm năng Quảng Trị sẽ được đánh thức và khai thác trong thời gian tới...
Trên mảnh đất này, mỗi bước chân tôi đi như theo tiếng hát Tùng Dương trong ca khúc mà tôi cùng nhạc sĩ Nhuận Phú từng sáng tác:
Quảng Trị ơi!
Anh tôi có nằm nơi ấy?
Mảnh đất linh thiêng bom cày đạn xới
Mỗi ngọn cỏ dịu dàng mang một hồn xanh...
Dòng Thạch Hãn hiền hoà ru mãi các anh
Những con sóng không nguôi dào dạt Thành cổ vẫn uy nghi đứng gác
Mỗi bước chân đi... nước mắt nhắc hồn người...
Quảng Trị ơi! Xanh biếc biển trời
Một thời đạn bom, một thời đất thép
Bến Hải còn đau vết cắt chia nhức buốt
Dãy Trường Sơn triệu bàn chân in
Tình Bắc Nam mãi mãi bền lâu
Nghĩa thủy chung hơn gừng cay muối mặn
Mảnh đất anh hùng một thời hoa lửa
Mở rộng vòng tay ôm những đứa con xa…
Quảng Trị hôm nay gió lộng, trời cao
Cỏ vẫn non tơ và nắng mơ màng
Linh khí núi sông lắng hồn dân tộc
Thế hệ muôn đời vẫn tiếp bước cha anh...
Quảng Trị linh thiêng, sáng mãi muôn đời
Quảng Trị hôm nay rực cháy khát vọng!
Đúng! Quảng Trị hôm qua anh hùng, bất khuất với sự hy sinh vô bờ bến của hàng vạn người con đất Việt! Quảng Trị hôm nay đem khát vọng hoà bình cháy bỏng, gắng sức xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn.
Thành cổ Quảng Trị
Chúng tôi lướt nhẹ chân trên đất Thành cổ Quảng Trị, lòng xót xa nhớ tới 81 ngày đêm năm 1972 máu lửa, những chàng trai đẹp đẽ, tinh hoa từ giã gia đình và các giảng đường đại học vào đây, đã anh dũng chiến đấu, hy sinh, máu xương hoà quyện đất này, tạo thành linh thiêng Quảng Trị... Trong khói trầm lan toả như có hàng vạn hồn thơm bay lên, hoá thân vào biển trời Tổ quốc bao la. Trên nấm mộ chung của các anh, cỏ vẫn ngát xanh, lớp lớp thế hệ sau cúi đầu tri ân, tưởng niệm. Những bước chân từ mọi miền đất nước tìm về mảnh đất anh hùng này để "nhớ nguồn", nhớ về một thời lửa đạn khát khao hoà bình, bao lớp thanh niên ưu tú đã quên mình vì sự thống nhất non sông. Mỗi người đến đây, đều có những phút giây lắng lòng nhắc mình phải sống sao cho xứng với sự hy sinh lớn lao ấy.
Trời Quảng Trị tháng 11 mênh mông nắng gió. Những áng mây trắng bồng bềnh trôi như đã bao đời. Cuộc sống bình yên như lặng lẽ nơi lửa đạn ác liệt của một thời đã lùi rất xa. Dấu tích chiến tranh chỉ còn lại nơi các tượng đài tưởng niệm và các nghĩa trang mộ chí ngút ngàn. Chúng tôi đến với dòng Thạch Hãn. Ngắm dòng nước trong xanh lững lờ trôi tìm ra biển mà không hình dung nổi dòng sông lửa, dòng sông máu thuở nào. Lại rơi nước mắt khi đọc lời thơ của cựu chiến binh Lê Bá Dương khóc đồng đội:
"Đò lên Thạch Hãn ơi...chèo nhẹ
Đáy sông còn đó bạn tôi nằm
Có tuổi đôi mươi thành sóng nước
Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm..."
Tôi cúi mình soi trên mặt nước như nhìn thấy bao gương mặt trẻ trung vừa rời ghế nhà trường, thấy những làn tóc xanh trên giảng đường hay cánh đồng mướt gió. Lòng tay tôi nâng niu những giọt nước lung linh nắng, tung lên trời xanh. Nước ơi! Trong đó có anh của em không? Chàng trai đẹp đẽ lúc vác súng lên đường chưa đầy 18. Anh ngã xuống nơi nào khi cánh thư cuối cùng được viết ở mảnh đất Bình Trị Thiên khói lửa này, khi những giấc mơ của em gái thấy anh cùng đồng đội cười lấp loá bên bờ sông tối mênh mông? Các anh hoá thân thành đất - nước, thành những cánh mây trắng bồng bềnh bay lên trời cao, nghiêng bóng trên những dòng sông biếc xanh như Thạch Hãn này...
Đảo Cồn Cỏ
Chúng tôi đã ngắm nhìn nhịp cầu Hiền Lương lịch sử bắc qua dòng Bến Hải thuở nào. Không thể hình dung nổi những đau thương, mất mát, chia cắt bao năm tháng nơi đây. Những con đường lớn vươn dài, cây cầu mới hiện đại văng mình nối đôi bờ với những đoàn xe to nhỏ tấp nập qua lại. Cây cầu cũ nhỏ bé thu mình lặng lẽ như một dấu tích của chiến tranh đã lùi xa nhưng nhắc nhở thế hệ sau không được phép quên những khổ đau và những trang vàng lịch sử; rằng đất nước ta liền một dải, dân tộc ta là một, không ai có thể chia cắt sự thống nhất máu thịt ấy!
Căm ghét chiến tranh, khát vọng hoà bình, tri ân thế hệ cha anh là cảm xúc chung của chúng tôi khi đến với nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn. Quảng Trị đâu chỉ có nghĩa trang này, nơi hàng vạn người con khắp mọi miền ngã xuống vì độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc. Chúng tôi đã dâng hương dưới bóng tượng đài và gốc bồ đề cổ thụ uy nghi, dâng hương trước các khu mộ của mỗi tỉnh thành. Nghĩa trang bát ngát được trông coi cẩn thận, sạch sẽ lô xô trắng loá trong nắng. Bước chân tôi dẫn về khu mộ các liệt sĩ tỉnh Hà Bắc cũ. Tôi biết không có anh trai ở đây nhưng có bao đồng đội của anh, bao người con ưu tú của quê hương quan họ đã nằm xuống nơi này. Trong khói hương bay, tôi như thấy các anh đang cười chào em gái. Những lời thơ vang lên thổn thức trong tôi:
Em đến nghĩa trang Trường Sơn
Không gặp anh...chỉ thấy cội bồ đề nghiêng mắt lá
Hàng vạn nụ cười nguyên trinh...khói trầm thơm lan toả
Hương trầm mềm ngọn gió...giọt buồn vương trên mi
Tiếng tim thì thầm buốt nhói gọi người đi...
Nhưng đến Quảng Trị hôm nay không chỉ có nỗi buồn. Bạn sẽ mỉm cười khi gặp gỡ những người dân nơi đây đang nỗ lực dựng xây quê hương. Quảng Trị giờ có thêm nhiều khu công nghiệp, nhiều trụ sở, biệt thự sang trọng, nhiều khu đô thị mới được xây dựng khang trang, đẹp đẽ, tiện ích. Tại thành phố Đông Hà, người dân nô nức đến với toà Vincom đầu tiên vui chơi, mua sắm. Vườn cọ dầu xanh tươi với hồ nước mát lành cũng gọi mời du khách… Chắc chắn ít năm nữa thôi, khi sân bay và cảng nước sâu đi vào hoạt động, Quảng Trị sẽ có nhiều cơ hội phát triển, giàu mạnh và đẹp đẽ hơn!
Ngước nhìn lên tán cọ cao vút, ngời xanh trong nắng, tôi mơ về ngày ấy, về những con tàu ngang dọc đại dương đến neo đậu nơi đây, về những cánh bay nối kết những chân trời, về những con đường đẹp đẽ như vươn tới ngày mai... Quảng Trị hôm nay đang rực cháy khát vọng.
(Quảng Trị - Hà Nội tháng 11/2024)
Bùi Thanh Hà