Từ những vỏ chai “na ná” dễ đánh lừa người tiêu dùng...

Tại những bến xe đông đúc như Mỹ Đình, Giáp Bát (Hà Nội)..., mỗi ngày có hàng nghìn chai nước được bán vội cho khách lên đường. Vào nhiều quầy tạp hóa nhỏ mọc san sát quanh bến xe, khi hỏi mua một chai nước, người mua sẽ nhận được câu hỏi muốn mua “nước công ty” hay “nước thường”. “Nước thường” rẻ hơn vài nghìn, chai mỏng hơn, nhưng nhìn thoáng qua khó ai nhận ra khác biệt. Một sinh viên sau buổi học, một chị nhân viên, hay anh công nhân... sau ca làm, nhanh chóng ra bến để kịp bắt xe về quê, sau khi hỏi mua vội 1 chai nước tinh khiết của thương hiệu nổi tiếng nhưng khi về mới phát hiện ra đó là tên một sản phẩm na ná với thương hiệu nổi tiếng.

Câu chuyện của chị Hoa, một nhân viên văn phòng tại (Cầu Giấy) Hà Nội, là minh chứng khác. Chị kể: “Tôi đặt bình nước lọc lít qua điện thoại, giá rẻ hơn 15.000 đồng so với bình thường. Khi nhân viên giao đến, tem trông hơi nhòe nhưng tôi vẫn dùng. Vài ngày sau con bị đau bụng, tôi kiểm tra kỹ bình nước thì thấy dưới đáy phủ một lớp cặn bẩn, mỗi lần bơm nước ra cốc, lớp cặn ấy lại được khuấy lên, lơ lửng trong bình làm tôi phải vội bỏ bình nước đi luôn”.

Người tiêu dùng nên mua sản phẩm nước tinh khiết tại các đại lý, địa chỉ uy tín.
 

Thời gian qua, trên thị trường nước tinh khiết xuất hiện nhiều sản phẩm có tên gọi gần giống với các thương hiệu nổi tiếng, chỉ khác một vài chi tiết và ký tự, nếu nhìn thoáng qua, người tiêu dùng dẫn dễ bị nhầm lần. Các sản phẩm nhái không chỉ sao chép thiết kế nhãn mà còn “chế” dung tích không hề tồn tại – như bình nước Aqua... 20 lít (trong khi hãng này không sản xuất loại bình lớn). Màu xanh dương quen thuộc, logo gần như y hệt, khiến khách hàng nhầm lẫn với thương hiệu uy tín.

Sự nguy hiểm nằm ở chỗ, người mua tin rằng họ đang chọn thương hiệu quen thuộc, nhưng thực chất đang trả tiền cho những chai nước của các cơ sở nhỏ lẻ nhái thương hiệu uy tín để đánh lừa người tiêu dùng. Thậm chí vấn đề về chất lượng, an toàn của sản phẩm cũng chưa được kiểm tra, kiểm soát, có hàng trăm loại nước đóng bình đang len lỏi ở các quán nước, có khi vào cả trường học ở các vùng nông thôn, miền núi mà chất lượng các bình nước đó ra sao thì chưa ai biết?

Đến các vụ việc đã bị xử lý và sự chênh lệch cung - cầu

Có một sự thật đằng sau những nhãn mác long lanh là những con số biết nói, phơi bày quy mô và sức hút khổng lồ của các loại nước uống đóng chai, đóng bình – đồng thời lý giải vì sao hàng giả sinh sôi như nấm sau mưa.

Cách đây vài năm ở Hà Nội, Cơ quan CSĐT Công an quận Hoàng Mai (cũ) đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự; lệnh bắt tạm đối với 4 đối tượng có địa chỉ ở huyện Chương Mỹ (cũ) về hành vi sản xuất, kinh doanh nước uống đóng bình giả một nhãn hiệu uy tín. Bằng cách sử dụng nước tinh khiết không nhãn mác, rồi dùng máy khò dập đóng bọc nắp, màng co, hoàn thiện các bình nước giả mang đi tiêu thụ cho các cửa hàng tạp hóa, khách có nhu cầu sử dụng.

Hồi cuối tháng 12/2024, Cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường, phối hợp với các lực lượng chức năng đã phát hiện và triệt phá một cơ sở sản xuất nước đóng chai trên địa bàn Hà Nội hoạt động trái phép. Cơ sở này không có giấy phép khai thác nước ngầm và sử dụng quy trình sản xuất thô sơ, gây lo ngại về sức khỏe người tiêu dùng. Cũng trong năm 2024, Thanh tra Sở Y tế Hà Nội đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 7 cơ sở thuộc lĩnh vực an toàn thực phẩm. Trong đó có 6 công ty sản xuất nước uống tinh khiết, nước uống đóng chai và 1 công ty sản xuất đá dùng liền.

Nhu cầu về nước tinh khiết, nước đóng chai, đóng bình ngày càng tăng và còn nhiều tiềm năng. Tại Việt Nam, những thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng tiêu thụ sản lượng khổng lồ, đặc biệt ở phân khúc nước tinh khiết đóng chai và đóng bình chiếm sản lượng lớn trong ngành nước giải khát. Tuy nhiên, bức tranh tươi sáng ấy đang có những mảng xám đáng lo ngại bởi sản xuất nước tinh khiết, nước đóng bình giảm, trong khi nhu cầu vẫn tăng ổn định 8-10% mỗi năm. Khoảng cách cung – cầu đó trở thành mảnh đất màu mỡ cho hàng nhái len lỏi, lấp chỗ trống cung ứng.

Theo một tổ chức chuyên về bảo vệ người tiêu dùng công bố với kết quả khoảng 35% người tiêu dùng Việt từng mua hàng giả hoặc hàng kém chất lượng, trong số này có cả mặt hàng nước đóng chai, phần lớn có nhãn mác “na ná”, giá rẻ hơn từ 10-20% so với hàng thật. Nơi tiêu thụ các mặt hàng này thường là cửa hàng tạp hóa nhỏ lẻ, các quán cơm bình dân, căng tin xí nghiệp...

Những giải pháp cấp bách

Thời gian gần đây, công tác truy quét hàng giả, hàng nhái ở Việt Nam đã được các cơ quan chức năng đẩy mạnh triển khai mạnh mẽ thông qua các đợt kiểm tra, xử lý nghiêm các đường dây sản xuất, buôn bán vi phạm. Tình trạng nước đóng bình giả mạo thương hiệu nổi tiếng, tràn lan ở nhiều địa phương khác nhau, mặc dù đã có nhiều cuộc thanh tra chuyên đề, thu giữ sản phẩm, xử phạt hành chính và hình sự, song vấn nạn này vẫn chưa được giải quyết tận gốc.

Theo các chuyên gia, để giải quyết triệt để, cần sự phối hợp quyết liệt hơn giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp, người dân và đặc biệt là tăng cường hệ thống truy xuất nguồn gốc, giám sát thị trường hiệu quả hơn nữa.

Về phía doanh nghiệp, cần đăng ký bảo hộ nhãn hiệu toàn diện: Các thương hiệu lớn và nhỏ phải chủ động đăng ký nhãn hiệu cả trong và ngoài nước để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Bên cạnh đó, đầu tư tem chống giả thông minh (Từ hologram, QR code ẩn, chip NFC…) để người tiêu dùng dễ dàng xác thực. Đồng thời, minh bạch quy trình sản xuất như: công nghệ xử lý nước, kiểm định chất lượng, tạo niềm tin vững chắc cho người tiêu dùng. Doanh nghiệp cũng cần truyền thông hướng dẫn cách phân biệt sản phẩm thật – giả, xây dựng cộng đồng người tiêu dùng trung thành và sẵn sàng khởi kiện, truy quét các đơn vị vi phạm, bảo vệ uy tín thương hiệu.

Phía người tiêu dùng cần cẩn trọng, tỉnh táo và chủ động trong việc kiểm tra kỹ nhãn mác, nguồn gốc, đảm bảo có tên thương hiệu, địa chỉ sản xuất rõ ràng, hạn sử dụng in sắc nét. Chú ý chất liệu chai phải trong suốt, độ dày ổn định, có độ phản quang khi soi dưới ánh sáng. Nên mua từ đại lý, địa chỉ uy tín, tránh ham rẻ ở các điểm bán dọc đường, không rõ giấy phép. Đồng thời, sử dụng ứng dụng xác thực: Quét QR code, mã vạch để kiểm tra nguồn gốc. Nếu phát hiện hàng giả, cần thông báo ngay cho cơ quan chức năng hoặc nhà sản xuất.

Phía cơ quan quản lý, cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp luật: Rà soát, cập nhật tiêu chuẩn chất lượng, quy định ghi nhãn hàng hóa, đảm bảo hài hòa với chuẩn quốc tế. Cần truy quét tận gốc đường dây hàng giả và tăng mức phạt đủ sức răn đe. Đặc biệt, cần phối hợp liên ngành Bộ Công Thương – Bộ Y tế – Bộ Khoa học Công nghệ để xác định trách nhiệm, xử lý đồng bộ. Ngoài ra, cần xây dựng hệ thống kiểm tra hậu kiểm chủ động: Không chỉ dựa vào khiếu nại mà cần giám sát định kỳ thị trường.

Mỗi chai nước tưởng chừng nhỏ bé lại ẩn chứa một câu chuyện lớn: câu chuyện về niềm tin, sức khỏe và đạo đức kinh doanh. Sẽ đến lúc không thể đổ lỗi cho “thiếu hiểu biết” hay “quen tay mua hàng rẻ”. Đã đến lúc cả xã hội cần đồng lòng, biến sự cẩn trọng thành thói quen, biến công nghệ thành vũ khí, biến luật pháp thành tấm khiên vững chắc bao vệ sức khỏe của người tiêu dùng và sự minh bạch cho thị trường tiêu dùng.

Khang Vũ