Làm rõ các nguyên nhân bệnh thừa cân béo phì ở Việt Nam để có chính sách và biện pháp can thiệp phù hợp

06/06/2025 363 lượt xem
A A- A+

Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi, dự kiến được Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9, đang nhận được nhiều ý kiến của Đại biểu Quốc hội, đặc biệt là đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào danh mục đối tượng chịu thuế TTĐB với thuế suất 10%. Nhiều Đại biểu Quốc hội bày tỏ sự băn khoăn về cơ sở khoa học, tính toàn diện và tác động của chính sách này, liệu mục tiêu  là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì có đạt được vì chưa xác định rõ nguyên nhân gây thừa cân, béo phì...

Cơ sở khoa học chưa rõ ràng và đánh giá toàn diện còn thiếu sót

Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu nhấn mạnh là thiếu cơ sở khoa học vững chắc để khẳng định nước giải khát có đường là nguyên nhân chính gây ra thừa cân, béo phì và tiểu đường.

Theo thống kê của Bộ Y tế, riêng năm 2020, tỷ lệ thừa cân béo phì khu vực thành thị 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.; Theo kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019 – 2020 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì tăng gấp 2,2 lần, từ 8,5% năm 2010 lên thành 19,0% năm 2020[1]. Mặc dù Việt Nam có tốc độ tăng nhanh về số người béo phì trong thời gian gần đây nhưng xét về tỷ lệ dân số thì số người thừa cân béo phì ở Việt Nam vẫn thấp nhất so với khu vực Đông Nam Á và trên thế giới[2].

Theo số liệu từ Liên đoàn Béo phì thế giới năm 2022, t lệ thừa cân béo phì ở người trưởng thành tại Việt Nam đứng thứ 200 và trẻ em đứng thứ 137. Tại khu vực Đông Nam Á, t lệ thừa cân béo phì ở người trưởng thành tại Việt Nam đứng thứ 11 và trẻ em đứng thứ 8. Số liệu này cho thấy, t lệ thừa cân béo phì tại Việt Nam còn thấp, t lệ suy dinh dưỡng, thấp còi, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, miền núi còn cao.

 

Tích cực tập luyện thể thao để tiêu hao năng lượng, nâng cao sức khỏe

 

 Theo các tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Y tế, thừa cân béo phì do nhiều nguyên nhân khác nhau như chế độ dinh dưỡng không hợp lý (không chỉ do tiêu thụ thực phẩm giàu đường mà còn do thực phẩm giàu chất béo, chất đạm, muối), thiếu hoạt động thể chất, và các yếu tố di truyền, nội tiết. Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra mối tương quan giữa thừa cân béo phì với thời gian tĩnh tại, tuổi tác, trình độ học vấn, môi trường sinh sống, làm việc và thời gian ngủ.

Đáng chú ý, các khảo sát thực tiễn đối với lứa tuổi học đường tại Việt Nam cho thấy không có mối tương quan giữa việc tăng tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt với tăng tỷ lệ thừa cân béo phì. Báo cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2018 chỉ ra rằng tỷ lệ thừa cân béo phì ở học sinh thành thị cao hơn nông thôn (41,9% so với 17,8%), nhưng tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt thường xuyên của trẻ em thành thị lại thấp hơn nông thôn (16,1% so với 21,6%). Thay vào đó, ít vận động thể lực và thời gian tĩnh tại nhiều lại đóng góp đáng kể vào tình trạng gia tăng thừa cân béo phì ở lứa tuổi học đường.

Thêm vào đó, nước giải khát có đường không phải là nguồn cung cấp đường và calo duy nhất và cao nhất trong chế độ ăn uống của người Việt. Lượng calo từ nước giải khát có đường chỉ khoảng 44 kcal/100g, thấp nhất trong các loại thực phẩm chứa đường. Trong khi đó, các thực phẩm khác như ngũ cốc (51,4%), thịt (15,5%) và các thực phẩm khác (22%) đóng góp phần lớn năng lượng vào cơ thể.

Theo kết quả khảo sát từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia nêu trên, tỷ lệ học sinh tiêu thụ các sản phẩm có đường khác như bánh kẹo, kem, chè chiếm 51,1% ở khu vực thành thị và 56,4% ở khu vực nông thôn, cao hơn rất nhiều so với nước ngọt (21,6% ở khu vực nông thôn và 16,1% ở khu vực thành thị) nhưng tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt ở mức độ thường xuyên của trẻ em khu vực thành thị lại thấp hơn của trẻ em ở khu vực nông thôn (lần lượt là 16,1% và 21,6%).

Cần đảm bảo tính công bằng của chính sách

Nhiều Đại biểu Quốc hội và chuyên gia lo ngại về tác động tiêu cực của chính sách áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường chưa đảm bảo đạt được mục tiêu về “ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân béo phì”, chưa hiệu quả về điều tiết hành vi tiêu dùng; đồng thời chưa đảm bảo nguyên tắc công bằng của chính sách thuế.

 

Đại biểu Phạm Văn Hòa – ĐBQH tỉnh Đồng Tháp

 

Một trong những đại biểu có nhiều ý kiến đóng góp ý đối với Dự thảo Luật Thuế TTĐB tại nhiều diễn đàn, Đại biểu Phạm Văn Hòa – ĐBQH tỉnh Đồng Tháp quan ngại việc chưa có đủ cơ sở khoa học để chứng minh nước giải khát có đường gây béo phì vì bệnh này có nhiều nguyên nhân khác nhau cũng như việc đường có ở nhiều các sản phẩm khác (ví dụ như trà sữa, các đồ uống có đường pha sẵn khác được bán tràn lan trên đường phố v.v) chứ không riêng gì nước giải khát có đường. Đại biểu đề nghị xem xét sao cho phù hợp, đảm bảo tính công bằng với các sản phẩm có đường khác và đồng thời cân nhắc nên áp dụng 5% bắt đầu từ năm 2028 trở đi.

Đại biểu Tạ Văn Hạ - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam, mặc dù đại biểu đồng tình với sự cần thiết phải áp thuế nhưng phân tích thêm dưới góc độ quyền của trẻ em đối với việc tiếp cận các sản phẩm có đường, ở Việt Nam đã có khuyến cáo đến năm 2030 có 2 triệu trẻ em béo phì nhưng cũng cần lưu ý Việt Nam còn hơn 20 triệu trẻ em, đặc biệt trẻ em vùng sâu, vùng xa có quyền tiếp cận đến những đồ uống có đường này hay không? Hiện nay, t lệ là bao nhiêu. Đại biểu cho biết, trong quan điểm của Đại biểu Quốc hội và tất cả chúng ta đều phải khẳng định rằng những vấn đề liên quan đến sức khỏe con người, đặc biệt đối với trẻ em thì cần phải xem xét kỹ và có những quy định để hạn chế nhưng cần phải được đánh giá tác động thật kỹ lưỡng. Đại biểu Tạ Văn Hạ lo ngại, công tác đánh giá tác động vẫn chưa được kỹ, cho nên Đại biểu Quốc hội khi đưa ra bàn bạc chỉ có thông tin một chiều. Đại biểu Quốc hội phải phản biện những chính sách, phải nhìn tổng thể cả người tiêu dùng, nhà sản xuất cho đến Nhà nước.

          Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An cho rằng, hiệu quả thực tế của việc áp thuế này đối với nước giải khát có đường trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng hiện chưa được chứng minh một cách toàn diện, có thể thiếu công bằng khi chỉ áp dụng với nhóm sản phẩm đồ uống đóng chai, trong khi các loại đồ uống pha chế tại chỗ như trà sữa, cà phê sữa, nước mía, trà chanh, v.v. những nước uống ở lề đường thì vốn cũng chứa lượng đường đáng kể lại khó có khả năng kiểm soát và đánh thuế do không thể xác định chính xác hàm lượng đường. Điều này gây bất bình đẳng và hiệu quả trong thực thi chính sách, đồng thời có thể gây ra những bất lợi cho các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt tôi quan tâm là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Kinh nghiệm quốc tế và lộ trình phù hợp

Mức tiêu thụ nước giải khát ở Việt Nam hiện không cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới. Ví dụ, mức tiêu thụ bình quân đầu người ở châu Âu là 243,9 lít/người/năm, gấp gần 4,8 lần so với Việt Nam.

 

Cần cân nhắc kỹ lưỡng lộ trình khi áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng mới - nước giải khát có đường (Ảnh minh họa)

 

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường không phải lúc nào cũng hiệu quả trong việc ngăn ngừa và giảm thừa cân béo phì, thậm chí có thể gây ra tác động không mong muốn hoặc phản tác dụng. Một số quốc gia như Chile, Bỉ và Mexico, sau khi áp dụng thuế, tỷ lệ béo phì vẫn tăng. Pháp cũng chứng kiến lượng tiêu thụ nước ngọt chỉ giảm nhẹ dù giá tăng do thuế. Đan Mạch và Na Uy thậm chí đã bãi bỏ thuế này nhằm tạo việc làm và hỗ trợ kinh tế địa phương. Ngược lại, Nhật Bản không áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát nhưng có tỷ lệ thừa cân, béo phì thấp nhất khu vực và trên thế giới nhờ tập trung vào chính sách giáo dục dinh dưỡng và tăng cường vận động.

Trước những băn khoăn về cơ sở khoa học, tính công bằng và kinh nghiệm quốc tế, nhiều Đại biểu Quốc hội đã kiến nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng và có lộ trình áp thuế phù hợp đối với mặt hàng mới này. Đại biểu Cầm Thị Mẫn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) đề nghị lộ trình áp thuế suất 5% từ 2027, 8% từ 2028, và 10% từ 2029. Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình) kiến nghị lùi thời điểm áp dụng thuế đến năm 2028, với lộ trình thuế suất từ 3%-7% rồi đến 10%, và xem xét áp dụng mức thuế khác nhau tùy hàm lượng đường để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công thức giảm đường. Các chuyên gia cũng đề xuất lộ trình áp thuế suất 5% từ 2028, 8% từ 2029 và 10% từ 2030.

Trong bối cảnh Chính phủ đang nỗ lực kích cầu tiêu dùng nội địa và hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế, việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường cần được xem xét thận trọng để tránh tạo thêm gánh nặng cho doanh nghiệp và ảnh hưởng đến sức mua của người dân.

Kim Anh

 

 

[1] https://tytphuongtansonnhi.medinet.gov.vn/cham-soc-suc-khoe-tre-em/ty-le-tre-em-viet-nam-thua-can-beo-phi-tang-hon-gap-doi-chi-trong-10-nam-cmobile11059-86997.aspx#:~:text=Theo%20th%E1%BB%91ng%20k%C3%AA%20c%E1%BB%A7a%20B%E1%BB%99,t%E1%BA%A1i%20H%C3%A0%20N%E1%BB%99i%20v%C6%B0%E1%BB%A3t%2041%25.

 

[2] -Báo cáo An ninh lương thực ASEAN: https://asean.org/wp-content/uploads/2022/04/Digital_ASEAN_FNSR_Volume2_22-8-2022_FINAL.pdf

 

Ngày 4/7/2025, Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) đã có văn bản gửi Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh để góp ý chi tiết cho Dự thảo Luật Phòng bệnh. Nội dung kiến nghị nêu rõ những điểm cần làm rõ, đồng thời đề nghị được tham gia quá trình thẩm định dự luật quan trọng này.
04/07/2025
Sáng ngày 26/6/2025, tại trụ sở Bộ Y tế, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương đã chủ trì cuộc  họp với các tổ chức, hội, hiệp hội, đơn vị tư nhân lấy ý kiến về Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035, Luật Phòng bệnh và Luật Dân số để hoàn thiện dự thảo Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035 trước khi trình thẩm định theo quy định và hoàn thiện hồ sơ xây dựng Luật Phòng bệnh, Luật Dân số.
30/06/2025
Mới đây, Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) gửi Công văn số 45/CV-VBA tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN&MT) về việc góp ý Dự thảo Nghị định Luật Bảo vệ môi trường về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và trách nhiệm xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (“Dự thảo NĐ EPR”).
27/06/2025
Ngày 26/6, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) gửi Công văn số 44/CV-VBA tới Bộ trưởng Bộ Y tế, đồng thời gửi tới Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Bộ trưởng Bộ Công Thương, góp ý về Dự thảo Luật Phòng bệnh. Trong công văn, VBA bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về đề xuất yêu cầu khoản đóng góp bắt buộc từ các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh "mặt hàng không có lợi cho sức khỏe", đặc biệt khi các sản phẩm của ngành bia, rượu, nước giải khát có thể thuộc đối tượng này.
26/06/2025
Thời gian qua, vấn đề thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với đồ uống có cồn và nước giải khát có đường chính thức trở thành tâm điểm trên các phương tiện truyền thông, khi Quốc hội chính thức thông qua Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) với những thay đổi mang tính bước ngoặt. Nhiều bài viết trên các báo điện tử, tạp chí chuyên ngành đã phản ánh góc nhìn đa chiều về chính sách mới này, đồng thời nêu bật những lo ngại về tác động đến sản xuất, tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng.
26/06/2025

Tại Việt Nam, tình trạng trẻ em lười vận động đang trở thành một vấn đề đáng báo động, góp phần không nhỏ vào sự gia tăng của tỷ lệ thừa cân và béo phì trong nhóm tuổi học đường. Nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời, theo dự báo của các chuyên gia, đến năm 2030, gần 2 triệu trẻ em Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ này.
11/06/2025
Ngày nay, với nhịp sống hối hả, đồ ăn, đồ uống chế biến nhanh, tiện lợi đang dần trở thành một phần quen thuộc trong bữa ăn của nhiều gia đình Việt Nam, đặc biệt là với trẻ em. Các cửa hàng đồ ăn nhanh, đồ uống mang đi ngày càng nhiều từ các quán ăn vỉa hè, trước cổng trường học hay khu vui chơi, cùng với sự tiện lợi của dịch vụ giao hàng, đã khiến việc tiếp cận những đồ ăn nhanh trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Thường xuyên tiêu thụ thức ăn đường phố tiềm ẩn nhiều hệ lụy đến sức khỏe, trong đó có tình trạng thừa cân béo phì ở trẻ em.
08/06/2025
Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường đang là một chủ đề được quan tâm, với nhiều ý kiến tranh luận xoay quanh tính hiệu quả trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Nhìn ra thế giới, kinh nghiệm từ một số quốc gia cho thấy, việc đánh thuế đồ uống có đường không phải lúc nào cũng đạt được mục tiêu giảm béo phì và bệnh tật, thậm chí có thể gây ra những tác động không mong muốn.
30/05/2025
Trước đề xuất tăng mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia và nước giải khát có đường, ngày 26/5/2025, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) có Công văn số 31/CV-VBA gửi tới Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn kiến nghị điều chỉnh lộ trình tăng thuế theo hướng thận trọng, có tính đến sức chịu đựng thực tế của doanh nghiệp và nhu cầu ổn định nền kinh tế…
26/05/2025
Những ngày gần đây, một số nội dung của Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi liên quan đến ngành đồ uống tiếp tục được các cơ quan báo chí đề cập. Đáng chú ý, nội dung Phiên thảo luận về dự án luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội (QH) khoá XV, đang nhận nhiều ý kiến khác nhau xung quanh nội dung bổ sung nước giải khát (NGK) có đường vào đối tượng chịu thuế.
09/05/2025
Mới đây, Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) gửi Công văn số 30/CV-VBA tới Đoàn Đại biểu Quốc hội của 63 tỉnh, thành phố về việc góp ý Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) (TTĐB) đối với mặt hàng rượu, bia và nước giải khát có đường giảm những tác động tiêu cực tới ngành, tạo động lực cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phát triển và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong những năm tới.
28/04/2025
Ngày 22/4, Báo Nhân Dân tổ chức Hội thảo với chủ đề “Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế - Góc nhìn từ doanh nghiệp chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”. Các chuyên gia, doanh nghiệp đã trao đổi về các giải pháp hỗ trợ DN vượt khó và duy trì đà phục hồi bền vững cũng như gợi mở nhiều kiến nghị chính sách thuế hài hòa.
22/04/2025
QC1 Công ty CP Bia Hà Nội - Hải Phòng Suntory PepsiCo Việt Nam Coca-Cola Việt Nam Công ty Cổ phần Bia Hà Nội - Hồng Hà Công ty Ngân Hạnh Công ty CP Thương mại Bia Hà Nội - Hưng Yên 89
® 2024 Bản quyền thuộc Tạp chí Đồ uống Việt Nam. Cấm sao chép dưới mọi hình thức nếu không có sự chấp thuận bằng văn bản.
Đặt mua tạp chí in
Mã bảo vệ
Đặt mua